Biologische boeren krijgen hun inspanningen niet volledig vergoed

Biologische boeren hebben moeite om de extra kosten die zij hebben op duurzaamheidsgebied vergoed te krijgen. Dat komt omdat de kosten voor biologische producten harder zijn gestegen dan de opbrengsten. Dat blijkt uit de nieuwe Agro-Nutri Monitor van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN).

ACM doet in de Agro-Nutri Monitor 2025 onderzoek naar de prijsvorming in de jaren 2021-2023 binnen de ketens van aardappelen, tomaten, melk en kaas, varkensvlees, appels en appelsap, en verse en verwerkte sperziebonen. Op basis dit onderzoek en nog twee andere onderzoeken doet de ACM aanbevelingen aan het Ministerie van LVVN hoe de voedselketen verder te verduurzamen.

ACM constateert dat boeren die hun productie verduurzamen volgens andere keurmerken dan biologisch hun extra kosten wel vergoed krijgen, maar 6 op de 10 boeren zeggen dat de vergoeding onvoldoende is. Samenwerking tussen producenten en samenwerking binnen de keten zou de uitgangspositie voor boeren kunnen verbeteren.
Een zorg is echter dat de beperkte betalingsbereidheid van consumenten en daarmee achterblijvende vraag naar duurzame producten nog steeds een knelpunt voor verdere stappen naar grootschalige verduurzaming is. Hoewel de vraag is toegenomen, is dit niet voldoende voor een grootschalige vergroting van het aanbod.
Ook maakt onzekerheid over het duurzaamheidsbeleid van de overheid dat boeren terughoudender zijn met investeringen. Dit vertraagt hun duurzaamheidsinspanningen.

Onderzoek naar de keten voor appels
Het is voor het eerst dat appel en appelsap zijn meegenomen in de Agri Nutri Monitor. Appel is in plaats van peer in het onderzoek gekomen.
Uit het onderzoek blijkt dat supermarkten op de verkoop van reguliere appels een kleine winst halen. Op de verkoop van duurzame varianten, zoals appels met een duurzaamheidskeurmerk of biologisch geteeld, maken ze zelfs verlies. Appels spelen met onder andere tafelaardappels en tomaten echter een belangrijke rol in het trekken van klanten. Supermarkten houden de nettomarges op deze producten laag.

Consumenten betalen een meerprijs voor biologische producten. Consumenten betalen echter niet of nauwelijks een meerprijs voor producten met andere duurzaamheidskeurmerken. Er bestaat een kleine meerprijs voor duurzame aardappels en kaas. Consumenten betalen echter een lagere prijs voor duurzame appels en melk dan voor appels en melk zonder duurzaamheidskeurmerk. Dit betekent dat de waardeketen de kosten voor andere duurzaamheidskeurmerken draagt, tenzij deze meerkosten uit andere kostenvoordelen gefinancierd worden. 

Uit het onderzoek blijkt verder dat de nettomarge per kilo product bij appel bij grote fruitbedrijven lager is dan bij kleine bedrijven. Grote bedrijven maken een verlies 3 cent, terwijl kleine bedrijven een nettomarge van 2 cent realiseren. Grote bedrijven maken naar verhouding meer kosten aan personeel (6 cent). In andere productieketens is dit juist andersom.

Aanbevelingen aan de minister van LVVN
In een brief aan de Minister van LVVN benadrukt de ACM dat een integrale aanpak vanuit het ministerie noodzakelijk is. De ACM geeft de volgende aanbevelingen en aandachtspunten mee aan het Ministerie van LVVN:

• Er zijn maatregelen nodig die het prijsverschil tussen gangbare- en duurzamere producten verkleinen. Dit kan bijvoorbeeld door btw-verlaging voor duurzamere producten of met subsidies voor producenten. De voorgestelde maatregelen waren ook opgenomen in de Agro-Nutri Monitor 2022.
• Stimuleer dat het aantal duurzaamheidskeurmerken terug wordt gebracht tot een beperkt aantal duidelijk herkenbare keurmerken voor consumenten. Bijvoorbeeld door de introductie van een keurmerk dat door de overheid wordt ondersteund gericht op duurzame productie in Nederland.
• Bevorder de verkoop van duurzamer voedsel ook in andere kanalen dan supermarkten. De overheid kan zelf een bijdrage leveren door duurzamere producten in te kopen voor restaurants of kantines van (semi)overheidsinstellingen.
• Spoor de sector aan om keurmerken internationaal te benchmarken en breng het onderwerp onder de aandacht van de Europese Commissie.
• Ondersteun de voedselketen om de samenwerking op te zoeken en stimuleer samenwerking tussen producentenorganisaties. Producentenorganisaties kunnen samenwerken met andere producentenorganisaties in Unies van Producentenorganisaties om verdere schaalvoordelen te benutten en meer tegenwicht te bieden tegenover grote afnemers.

Vervolgonderzoek
De ACM is inmiddels gestart met de vijfde Agro-Nutri Monitor. Daarbij kijkt de ACM onder meer naar de vraag waarom zowel biologische als andere duurzame boeren hun duurzaamheidskosten niet altijd vergoed krijgen.

Klik hier voor de Agri Nutri Monitor 2025